Dosya sistemi, işletim sisteminin bir disk veya bölüm üzerindeki dosyaları takip edebilmesi için oluşturulmuş yöntem ve veri yapıları bütünüdür. Linux’ta sistemdeki herşey bir dosyadır, buna sistemdeki aygıtlar, donanım kaynakları hatta hafızada çalışan programlar da dahildir. Bu dosyaları tümü “/” dizinine bağlıdır ve buradan dallanıp budaklanır. Kök dizin altındaki dizinler, geçmişte Linux Dosya Sistem Hiyerarşisi (kısaca FSSTND) denilen bir standart ile belirlenmiş klasörlerdir.
FSSTND’a göre kök dizin altındaki temel klasörler;
- /bin: Olması zorunlu temel komut dosyalarını içerir.
- /boot: Başlangıç için gerekli dosyaları bulundurur.
- /dev: Donanım dosyaları vardır.
- /etc: Sistem ayarlarını barındırır.
- /lib: Kütüphane dosyaları ve çekirdek modülleri bulunur.
- /media: : Kaldırılabilir aygıtların (CD-ROM, USB bellek vb.) sisteme eklendiği klasördür.
- /mnt: Sistem açılışında otomatik olarak bağlanan sabit disk bölümleri bu dizin altında eklenir.
- /opt: Üçüncü parti kullanıcı programlarının kurulması içindir.
- /sbin : Sistemi yöneticisiyle ilgili çalıştırabilir dosyaları tutar.
- /srv : Sistemin sunduğu hizmetlerle alakalıdır.
- /tmp : Geçici dosyaları tutmak içindir.
- /usr : Tüm kullanıcılarca paylaşılan verileri içeren dizindir. Paylaşılabilen, sadece dataların okuma özelliği olan bir alandır.
- /var : Log dosyaları, e-posta ve yazıcı kuyrukları gibi değişken verileri barındırır.
- /sbin : root a ait dosyaları barındırır.
- /proc : kernelle ilgili, donanım kullanımı ve sistemle ilgili bilgileri tutar. çekirdek her yüklendiğinde tekrar oluşlturulur.
Bu dizinlerin işlevlerini daha detaylı açıklayacak olursak;
Sistemin açılışı ve kontrolü için gerekli komutlar. Hem kullanıcıların, hem de sistem görevlisinin kullanabileceği dosyalar (kök dizinde ise fazla şişmemesi koşuluyla) buraya atılabilir. Sadece root kullanıcının ihtiyaç duyacağı init, getty, updatedb gibi programlar /sbin veya /usr/sbin’de durabilir. Bu dizinde bulunan dosyalara örnek olarak cat, chgrp, chown, date, dd, df, ln, mkdir, mount, ps, rm, sh, su, sync ve umount verilebilir.
G/Ç (I/O) dosyaları. Linux çekirdeğinde desteklenen her aygıta ait dosya /dev dizini altında bulunur. Kurulum anında bu dosyalar yerine yerleştirilir, bu dosyaların silinmesi durumunda /dev/MAKEDEV ile tekrar yaratılabilirler.
Sistem yapılandırma dosyaları. Bu dizinde çalıştırılabilir dosyalar bulunmamalıdır.
skel: Dosyalar, kullanıcı hesabı açıldığında kullanıcının ev dizinine kopyalanır.
rc.d: Bu dizinin içinde, init sürecinin başvurduğu yapılandırma dosyaları vardır. Bunlara “rc dosyaları” da denir.
passwd: Kullanıcı veritabanıdır. Burada kullanıcı parolalarının hash hali (şifreler) bulunmaktadır.
fstab: Linux’un açılışı esnasında bindirilecek dosya sistemleri burada listelenir.
group: passwd’ye benzer şekilde kullanıcıların gruplarını tutar.
inittab: init daemon için yapılandırma dosyası
motd: Kullanıcı sisteme girdikten sonra ekranına basılması istenen mesaj burada tutulur.
profile: Kullanıcı sisteme girdiği zaman çalıştırılan dosya (csh ve sh türevi kabuklar için)
shells: Sistemde kullanılabilecek kabuk isimleri burada tutulur.
login.access: login komutu için yapılandırma dosyası. Sisteme girişi kullanıcı bazında sınırlamak için kullanılir.
Kullanıcılara ayrılmış dizin. Başka şekilde ayarlanmamış ise, açılan her hesaba ait kullanıcı, burayı kullanır. Büyük sistemlerde, bu kısım alt parçalara ayrılabilir (/home/ftpadm , /home/ogrenci gibi)
Kütüphane dosyaları.
Geçici mount edilen dosya sistemleri. Sadece bu iş için kullanıldığından sistem görevlisine zaman kazandırır.
Süreç kontrollerini ve diğer sistem bilgilerini tutan dosya sistemi. Bu dosya sistemi aslında disk üzerinde yer kaplamaz, tüm dosyalar çekirdeğin bir uzantısı sayılabilir.
cpuinfo İşlemci modeli, tipi ve performansını bildirir.
devices Halihazırda çalışan çekirdek içinde desteği bulunan aygıt sürücülerini listeler.
filesystems Halihazırda çalışan çekirdek içinde desteği bulunan dosya sistemlerini listeler.
interrupts Hangi kesintilerin kullanımda olduğunu söyler.
iports Halen hangi giriş/çıkış iskelelerinin kullanıldığını belirtir.
Sistem görevlisinin ev dizini. Mümkünse bu dizini sistemdeki diğer kullanıcıların görmeyeceği şekilde ayarlanması gerekmektedir.
Hayati sistem komutları. Sadece sistem görevlisinin ihtiyacı olan komutlar, /sbin veya /usr/sbin içinde bulunur.
Geçici dosyaların koyulduğu dizin. Belirli zaman aralıklarında temizlenmelidir.
Diğer önemli sistem dosyalarını tutar. Bu bölüm genelde en kalabalık dizindir, zira yeni kurulan tüm programlar buraya konulur.
Sürekli değişen sistem bilgileri burada tutulur. İstisnalar dışında diğer makinalarla paylaştırılmaz.
İngilizce bir terim olan “Lost and Found” kayıp eşya bürosu demektir. /lost+found klasörü de tam olarak bu işlevi görmektedir. Bazen sisteminizde herhangi bir problem olur; örneğin bilgisayarı resetlerseniz, elektrik gider sonrasında bilgisayarı yeniden başlatırsınız. Bu gibi durumlarda Linux’ta fsck (File System Check) komutu devreye sokulur. Bu komut Windows’taki Scandisk programına benzetilebilir. Düzeltilemeyen bir sorun varsa, bağlantıları kopmuş kayıp dosyalar ortaya çıkmışsa, bunlar /lost+found altına atılır. Kısaca özetlersek; kötü bir sistem kapanmasından sonra, olması gereken bazı dosyaları bulamıyorsanız, kayıp eşya bürosuna bakmanızda yarar var. Ancak bu klasöre girmek istediğinizde erişimi engelleyen bir ileti ile karşılaşırsınız, bu klasörün içeriğine ulaşabilmek için dosya yöneticisini tam yetki ile açmanız gereklidir.
Bir yazımın daha sonuna geldik. Bir başka yazıda görüşmek üzere..
http://www.belgeler.org/lis/archive-tlkg-lis-5.11.html
https://wiki.ubuntu-tr.net/index.php?title=Linux_dosya_sistemi_hiyerar%C5%9Fisi
http://www.cagataycebi.com/linux/file_system/file_system.html
Yazımı beğendiniz mi? Yorum yapın.